19.yy Kaynaklarında Torbeşler

19. YÜZYIL KAYNAKLARI
19.yüzyıl kaynaklarına baktığımızda Bulgaristan Pomakları ve Makedonya Torbeşleri için aynı toplum gibi bahsedilmektedir. Zaten Osmanlı’dan beri Torbeşlerin sayımı sürekli yapılmakta ve nedense kesin bir sayıya ulaşılamamıştır. Örneğin; Makedonya’da yaşayan Torbeşlerin sayıları kaynağa ve yıllara göre farklılık göstermektedir. 1889 yılında yaklaşık 144.051[6]; 1900 yılında 148.800[7] ve 1918 yılında 150.030[8] Torbeş yaşamaktadır. Bu dönemde Pomak ve Torbeş unsurları arasında keskin bir kimlik ayrımı yapılmadığından bu nüfus içerisinde her iki etnik unsurun bulunması mümkündür…Ayrıca Türkiye’ye göç eden Torbeşlerin kendileri ile ilgili farklı kimlik tanımlamalarında bulunmaları bazen Arnavut çoğunlukla da Türk olarak göstermeleri bu ayrımı ve sayılarının tespit edilmesini daha da zorlaştırmıştır.
Makedonya’da 1919 ve 1921 yıllarında yapılan nüfus sayımlarında Torbeşler, Türk veya Arnavut olarak kaydedilmiştir. Daha sonraki yıllarda yapılan sayımlarda Torbeşler ayrı bir kategoride değerlendirilmeyip Makedon Müslümanları olarak kaydedilmişlerdir[9]. Ancak bu rakamlar da Torbeşlerin gerçek sayılarını yansıtmaktan çok uzaktır.[10]
Bu kadar haklarında konuşuldu, konuştuk…Peki Torbeşler ne diyor? Onlar Özellikle Makedon hükümetinin gerek siyasi gerekse sosyal baskısından sıkılmış ve de kendilerini özgür hissetmenin yolunu arar konumdalar… Makedon siyasetçilerin onları oy deposu olarak görmesi de canlarını sıkmakta… Her ne kadar ayrı bölgeler de azınlık olarak görünseler de aslında topluca baktığımızda sayıları hiçte azımsanacak şekilde değil…
Bir sonuca bağlayalım mı? Geçmişi ve siyasi kimliği olmayan ve de kendi istediklerine oy veremeyen bir milleti yok sayamayız… Türk, Bulgar ya da Makedon… Kendilerini nasıl hissederse hissetsinler, istedikleri dili konuşmaya ve çocuklarına okutmada özgür olmalılar…
Ne de olsa bir milleti millet yapan dili ve hürriyetidir.

KAYNAKLAR:
Dr.Ali Dikici (Makedonya’da Torbeşler)
Kossovo: viaggio tra i Gorani (Gorani’ye doğru yolculuğum) adlı makalesinden
(02.08.2004 Da Sofia, scrive(yazan) Tanya Mangalakova ’nın makalesinden alıntılar, yazar Reyhan Cömert tarafından çevrilmiştir…

– L’accademico bulgaro Jordan Ivanov pubblicò nel 1917 “Bulgari in Macedonia”. Egli chiamò i gorani convertiti all’Islam ‘Torbeshi’, Pomaks. La parola torbesh (torba significa sacco) viene dai Bogomili ‘torbesh’ che si convertirono facilmente all’Islam. I Bogomili avevano l’usanza di portare i loro sacchi sulle spalle quando andavano a mendicare. Secondo l’etnografo bulgaro Vasil Kanchov, i Poturnaki della montagna di Shar portano il nome ‘Torbesh’ – nome che è stato dato loro dai cristiani bulgari e dagli Arnauti per prenderli in giro.
– Secondo Vasil Kanchov e Jordan Ivanov, i ‘Torbesh’ della montagna di Shar (Gorani) sono un’etnia bulgara che parla un dialetto bulgaro. Viaggiando nella regione di Gora posso dire che la lingua gorana non è bosniaco, né serbo; è vicina al dialetto macedone occidentale, è un dialetto bulgaro con vocali nasali. Le parole delle vecchie canzoni gorane sono bulgare. Secondo lo studio “World Bulgaria” (2000) dell’Agenzia Statale Bulgara per i bulgari all’estero, i gorani sono un’etnia bulgara.
[1] http://www.culture.in.mk/story.asp?id=9246
[2] http://www.undp.org.mk/itc-ros/op_ros_ang.htm
Rostuşe’ye bağlı bazı köyler şunlardır: Skudrinye, Yançe, Adzievci, Velebrdo, Bituşe, Trebişte, Zirovnica, Vrbyani, Lazaropole, Gari, Osoy, Tresonçe, Galiçnik, Mogorçe, Viduşe.
[3] Bakınız: Dragan Taşkovski, Bogomilskoto Dvijenye, Naşa Kniga Skopje (Üsküp) 1970, s.147-148
[4] Yusuf Hamzaoğlu, Balkan Türklüğü, Kültür Bakanlığı, Ankara 2000, s. 452-453
[5] Yaşar Kalafat, Makedonya Türkleri Arasında Yaşayan Halk İnanışları, İstanbul 1994 s. 18-20
[6] Stefan M. Verkovic, Topograficesko-Ethnograficeskija oce k Makedoniji (Makedonya’nın Etnografisi ve Topoğrafyası-Ethnography and Topography of Macedonia), St. Petersburg, 1889, s.238. Verkovic’e göre, bu rakamların içinde yer alan Pomakların haricinde; Veles’te (Köprülü) 4646; Strumica’da (Ustrumca) 7497; Ohrid’de (Ohri) 1523; Kicevo’da (Kırçovo) 5690; Resen’de (Resne) 2806; Bitola’da (Manastır) 5177; Prilep’te (Pirlepe) 4695; Debar’da (Debre) 8046; Tikveş bölgesinde 15,685; Tetovo’da (Kalkandelen) 8149; Skopje’de (Üsküp) 5509; Kratova’da 209; Stip’te (İştip) 3468, ve Kocani’de (Koçana) 3790, Torbeş bulunduğunu belirtmektedir.
[7] V. Kancov, Makedonija Etnoarafija i Statistika (Macedonia Ethnography and Statistics), Sofia, 1900, ss.40-53
[8] V.I. Sis’den aktaran Fehim Bajraktareviç, Encyclopaedia of Islam, Vol. VI, 1987, s.1074
[9] http://faq.macedonia.org/economy/
[10] http://faq.macedonia.org/
SON…..
(1920 sonrası olan fotolar tarafımdan yeniden düzenlenip renklendirilmiştir. )

#ISTORIJAGORNOVRANOVCI 21.10.2020/5 i Sin
(KOJ TORBEŠITE, OD KADE DOJDAAT ???)
* RESURSI NA 19-ti vek
Koga ḱe gi pogledneme izvorite od 19 vek, bugarskite Pomaci i makedonskiot Torbeš se spomenuvaat kako isto opštestvo. Od Otomanskata imperija, broenjeto na Torbeš se vršeše kontinuirano i poradi nekoja pričina nemaše odredena brojka. Na primer; Brojot na torbešci koi živeat vo Makedonija varira spored izvorot i godinite. Vo 1889 godina, približno 144.051 [6]; Torbeš živeel 148.800 [7] vo 1900 godina i 150 030 [8] vo 1918 godina. Od ovoj period, elementite Pomak i Torbeš vo ostra identitetska razlika go ovozmožija prisustvoto na obete etnički grupi vo naselenieto … isto taka, nema poinakva identifikacija za sebe Torbeš koj migriral vo Turcija ponekogaš Albanci, najmnogu zaradi pokažuvanje vo Turcija od utvrduvanjeto na ovaa razlika i broj isto taka go otežnuvaše toa.
Vo popisite sprovedeni vo Makedonija vo 1919 i 1921 godina, Torbeš bil zapišan kako turski ili albanski. Na popisot napraven vo slednite godini, Torbeš ne bile smetani vo posebna kategorija i bile zapišani kako makedonski muslimani [9]. Sepak, ovie brojki se daleku od odraz na realnite broevi na Torbeš. [10]
Tolku mnogu razgovaravme i razgovaravme za niv … Pa, što reče Torbešler? Tie se osobeno umorni i od političkiot i od socijalniot pritisok na makedonskata vlada i se vo pozicija da najdat način da se čuvstvuvaat slobodni… Faktot što makedonskite političari gi gledaat kako prodavnica za glasovi isto taka gi nervira… I pokraj toa što na oddelnite regioni se gleda kako na malcinstvo, vsušnost, koga gi gledame kolektivno, nivniot broj ne e na način što može da se potceni.
Da doneseme zaklučok? Ne možeme da ignorirame nacija koja nema minato i politički identitet i ne može da glasa za ona što go saka… turski, bugarski ili makedonski … Bez ogled na toa kako se čuvstvuvaat, tie mora da bidat slobodni da zboruvaat na nivniot jazik i da gi čitaat svoite deca…
Na krajot na kraištata, ona što ja pravi nacijata narod e nejziniot jazik i sloboda.
RESURSI:
D-r Ali Dikiči (Torbeš vo Makedonija)
Kosovo: od negoviot napis vijadžo tra i Gorani (moeto patuvanje kon Gorani)
(Na 02.08.2004 godina Sofija, izmami (od) Izvadoci od statijata na Tanja Mangalakova, vo prevod na avtorot Rejhan Kamert …
– L’accademico bulgaro Jordan Ivanov pubblicub nel 1917 godina “Bulgari vo Makedonija”. Egli chiamò i gorani convertiti all’Islam ‘Torbeshi’, Pomaks. Lozinka za torbeš (torba značajna sako) Viena Dai Bogomili „torbeš“ kako si konvertirono olesnuvanje na celiot islam. I Bogomili avevano l’usanza di portare i loro sacchi sulle spalle quando andavano a mendicare. Secondo l’etnografo bulgaro Vasil Kanchov, i Poturnaki della montagna di Shar portano il nome ‘Torbesh’ – nome che è stato dato loro dai cristiani bulgari e arnauti per prenderli in giro.
– Secondo Vasil Kanchov e Jordan Ivanov, i ‘Torbesh’ della montagna di Shar (Gorani) sono un’etnia bulgar che parla un dialetto bulgaro. Viaggiando nella regione di Gora posso dire che la lingua gorana non è bosniaco, né serbo; è vičina al dijalet makedon okzidentale, i un dijalet bugaro kon vokali nazali. Le parole delle vecchie canzoni gorane sono bulgare. Secondo lo studio “World Bulgaria” (2000) dell’Agenzia Statale Bulgara per i bulgari all’estero, i gorani sono un’etnia bulgara.
[1] http://www.culture.in.mk/story.asp?id=9246
[2] http://www.undp.org.mk/itc-ros/op_ros_ang.htm
Nekoi od selata vo Rostuše se: Skudrinje, Janče, Adžievci, Velebrdo, Bituše, Trebešte, Zirovnica, Vrbjani, Lazaropole, Gari, Osoj, Tresonče, Galičnik, Mogorče, Viduše.
[3] Videte: Dragan Taškovski, Bogomilsko Dvienie, Naša Kniga Skopje (Skopje) 1970 godina, str.147-148
[4] Jusuf Hamzaoglu, Balkansko tursko poteklo, Ministerstvo za kultura, Ankara 2000, str. 452-453
[5] Jašar Kalafat, živi narodni veruvanja meǵu makedonskite Turci, Istanbul 1994 str. 18-20
[6] Stefan M. Verkoviḱ, Topografsko-etnografska organizacija na Makedonija (etnografija i topografija na Makedonija), Sv. Peterburg, 1889 godina, str. 238. Spored Verkoviḱ, osven Pomacite vklučeni vo ovie broevi; Vo Veles (Köprülü) 4646; 7497 vo Strumica (Strumica); Vo Ohrid (Ohrid) 1523 godina; 5690 vo Kičevo (Kirčovo); 2806 vo Resen (Resne); Vo Bitola (manastir) 5177; 4695 vo Prilep (Prilep); 8046 vo Debar (Debre); 15.685 vo regionot Tikveš; 8149 vo Tetovo (Tetovo); Vo Skopje (Skopje) 5509; 209 godina vo Kratova; Toj naveduva deka Štip (Štip) ima 3468, a Kočani (Kočana) 3790, Torbeš.
[7] V.Kancov, Makedonija etnoarafija i statistika (Makedonija etnografija i statistika), Sofija, 1900 godina, s.40-53
[8] V.I. Citirano od Sis, Fehim Bajraktareviḱ, Enciklopedija na islamot, tom. VI, 1987 godina, str. 1074
[9] http://faq.macedonia.org/economy/
[10] http://faq.macedonia.org/
KRAJ…
(Fotografiite po 1920 godina bea preuredeni i oboeni od mene.)