BALKANLARIN EN AZ TANINAN, ANCAK EN ÇOK TARTIŞILAN HALKI : TORBEŞLER

*
Ahriyan kelimesinden söz edilmektedir, bu da kişisel adlar için bir sıfat olarak ortaya çıkmaktadır.

O zamana değin ( Geçen asrın 70’li yılları ) Bulgaristan’da Pomaklar için yerel bir ad olduğu düşünülmekteydi.

Bulgar araştırmacı ve bilim adamı Şişkov tarafından incelenen ve bir zamanlar Rodoplar’da Ahridos, İncil de ki adı Agaryan, eski Trakya, İlirya kabilesi Agriyan, Struma nehri kıyısında, Yunan deyimi Ahreos Türk-Arap kelimesinde olduğu gibi Aharayan ( En son İslamiyet’i kabul eden ) onlar yalnızca Rodop bölgesinde bulunduğunu, aşağılayıcı bir ad olarak açıklar.

Ve bu adla tanımlanan Hıristiyanlara, Müslüman Pomak deniliyor.

Ama Stoyanovski, Dragolüb Dragoyloviç’in araştırmaları ve özellikle Bosnalı araştırmacı Nedim Filipoviç, Şişkovun iddiasını yalanlar ve bu adların K. Makedonya, Arnavutluk ve Bosna’da yalnızca Müslüman adı değil, Hıristiyanların da adı olduğunu belirtir.

Bu da bizi şu sonuca götürmektedir ki; burada herhangi bir kişinin “İslamlaşmasından” söz edilmiyor.

Rodop bölgesiyle ilgili, Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığındaki bilgilerden yararlanan bilim insanları şu sonuca varmaktadır.

Ahriyanlar nedeniyle Balkanlarda sapkın hareketinin gizli kalmış kalıntı izleri vardır.

Diğer araştırmacı, Arnavutluk, Kukska, Gora bölgesindendir.

Onun adı Nazif Dokle, Torbeş, Arnavutluk’tandır ve Bogomil tezinin Torbeş kökenli olduğunun en büyük savunucularındandır.

XIV. yy Bizans tarihçilerinden Halkokondil ve Bulgar araştırmacı Dimitır Angelov da Torbeş söyleminin, Bogomil hareketinin üyelerine verilen bir ad olduğunu belirtmektedir.

Bu ad X. yy’da Bulgaristan’da ve K. Makedonya’da ortaya çıkmıştır.

Nazif Dokle yalnızca etnolojik, sosyolojik, antropolojik ve farklı argümanlar sağlamakla kalmaz, aynı zamanda, Gora ve Balkanların diğer Torbeş bölgelerin de, Torbeşlerin günlük yaşamlarından, adetlerinden, geleneklerinden, birçok batıl ayin ve ritüellerden Bogomil kalıntılarının izlerini bulur.

Sonuç olarak şunun altını çizmek istiyorum: Herkesin kendi görüşünü ifade etme, geçmişini yazma ve kamuya kendi görüş ve düşüncelerini sunma hakkı vardır.

Etnoloji nispeten yeni ve tam, kesin bir bilim değildir.

Etnik bir durum değildir, bir süreçtir ve kişi ya da toplumun çoklu kimliği olabilir, zaman akışında değişebilir.

Belirttiğim gibi, siyasi etki ve baskılar günümüzde de görülmektedir.

Torbeşler kendilerini farklı beyan etmektedir ve bu da kendi aralarında tartışmaya neden olmaktadır.

K. Makedonya parlamentosunda üç Torbeş milletvekili olmasına karşın, K. Makedonya Anayasasında tanınan bir topluluk değildirler, bu da gerek K. Makedon toplumundaki entegrasyonu gerekse devlet yönetiminde problemlere neden olmaktadır..

*
Yazar . Šerif Ajradinoski.

( Šerif Ajradinoski . Rumeli Torbeş Kültür ve Bilim Derneği kurucu Başkanı idi, K. Makedonya’nın, Ohrid kazasının, Struga ve Debre kasabaları arasında bulunan Drimkol bölgesindendir.)