Fuat Balkanın anılarında İskeçe bölgesi Pomak hareketlilikleri hakkında.

***
Fuat Balkanın anılarında şöyle diyordu.

*
Balkan harbinden beri Bulgar idaresine boyun eğmeyerek dağlarda çetecilik, eşkiyalık yapan gurupları tümüyle etrafımda toplamaya teşebbüs ettim.

Koşikovakta Topal Kadir, Eğridereden Kopuk Sait, Yaşmaklıdan Kara Cehennem namında dağlarda gezen üç gurup ile bizzat faaliyet gösterdikleri yerlere giderek anlaşıp hepsini emrim altına aldım o ana kadar hiç bir kuvvetin itaat etmemiş hiç bir emir tanımamış olan bu eşkiya ruhlu adamlar kendilerine memlekete hizmet edeceklerini anladığım anda bir an bile tereddüt etmeden vatana vazifemiz canımıza kurban diye maiyetlerindeki kuvvetlerle beraber ve ittifakla gelip müfrezelerime katıldılar.

Yunanlılarla gıtlaklaşmaya dünden hazır Bulgarlarda vardı Çiftci hükümeti zamanında Filibe polis müdürü Gospodin Karanfil Fuat Balkana harakete geçtiğinde benide al sakın unutma der dururdu ve zamanı gelince bir bir niceleri geldi.

Maksada göre İskece’nin kuzeyinde Şahin köy – Çapaladi köyü istikametinde intişaf etmek üzere küçük dere köyünde iki yüz tüfekli Teğmen Abdülgani kumandasında İpdere köyünde yüz tüfekli üç eşkiya çetesi Fuat Balkan nezdinde hazırdı.

21 Kasım 1922 gecesi hareketle Şafakla beraber Şahin – Mahkova – Çalapedi köyleri sarılarak 3. Yunan tümeninin 6. alayı basılmış Şahin köyünde yüzden fazla nefer öldürülerek askeri barakalarda yakılmış yıkılmış.

Mahkova – Ilıca köylerinde subaylarla beraber altı nefer haklanarak iyice sarılan alayın birinci bölüğünün bulunduğu Çalaperdi köyünde de bölük etrafı tümüyle imha edilmiş Çalaperdi köyü iyi sarıldığından bölükten kimse kurtulamamış fakat maateessüf çatışma neticesinde eşkiya gurubundan Topal Kadir ile Teğmen Abdülgani efendi dahil toplam on şehit verilmiştir.

Olayların çerayan ettiği mevkide İskeçeli Pomak hakkı namında bir kişinin bölgesinde Sadık,Usturalılar ve Kafalı namında üç müfreze teşkil ettiğini bun müfrezelerden biri olan Sadık çetesinden bir kişinin yakalanarak kurşuna dizildiği.

İskeçeli Pomak Hakkı İskeçe eşrafından İstanbul Mektebi Sultaniye de tahsil yaptıktan sonra İskeçe’ye dönerek Cemaat-i İslamiye Reisliği gibi yüksek makamlarda görev almış ve Hamdi bey ismindeki bir kişiyle bölgede çeşitli çalışmalarada bulunmuş bu doğrultuda Fuat Balkanla yolları ayrışarak İskeçeli Pomak Hakkı ihanetle suçuyla idam çezasına Fuat Balkan tarafından çaptırılmıştır. ( F. Balkan.sa.184/185 )

Fuat Balkanın anılarında Biz Türk değiliz iddiasıyla ilgili bölümünde Rodop , Batı Trakya ve Doğu Makedonya bölgesinde Pomak tabir edilen hakiki Türklerden üç yüz bin kadarı oturmaktadır.

Bulgar Papazları bu halka Balkan harbi esnasında siz Türk değilsiniz Bulgarsınız diye kamilen dinlerini değiştirerek yapmadıkları zulüm bırakmamışlardı.

Fakat Balkan harbinin ardından Batı Trakya Geçici Hükümeti kuruldu, bunlar yeniden Kelime-i Şahadet getirerek Müslümanlığa dönmüşler.

Bu talihsiz ülke daha sonra Yunan idaresine geçince bu iki hain ! Pomak Hakkı ile Hamdi adında kişi; ”Pomakların Türk olmadıkları gibi Bulgar soyundanda değildir, hakiki durumlarının Yunan soyundan da Agriyan değildir ” iddialarını ileri sürerek davalarının ispatını New York a giderek Birleşmiş Milletler huzurunda davalarına ispata uğraşacak kadar hemşerilerine hiyanet etmişlerdir denmektedir.

Fuat Balkan Milli mücadelede aldığı emri yerine getirmek esnasında Yunanlıların benimle askeri kuvvetleri başa çıkamayacağını anlayınca müfrezelerimi çete usulüyle bertaraf etmek usulünü tatbike kalktılar ve bu vazifeyi Pomak Hakkı ya verdiler demektedir.!

Pomak Hakkı ortalama on silahlıdan aşağı olmamak üzere teşkil ettiği ”Azılı Sadık”,” Usturalılar”,”Kafalı” çeteleriyle aleyhime harekete geçer .

Bu teşkilatı haber alır almaz vaktiyle Teşkilat-ı Mahsusa kurulduğundan lağvedildiği güne kadar Şeref sokağında merkez binasında emniyeti sağlayan meşhur Darıdereli İbrahim çavuş kumandasında Mahkovalı Resul oğlu Kadir ve Yahya oğlu Şevket kumandasında vazifelendirdiğim müfreze Sadık ve avanesini imha eder ve kulağı kesilerek Fuat Balkanın Bulgaristan’da ki Karagahına götürülür.

Sadık müfrezesinden kurtulan arkadaşı Ahmet Uzunoğlunu; İbrahim çavuş müfrezesi imha ederken Kafalı ve Usturalılar çetelerini de Şeremet oğulları namındaki üç Pomak kardeşlerden oluşan müfreze imha etmiştir.

Şeremet oğulları vazifelerini yaptıktan sonra ilk önce Manisa’ya daha sonra İpsala bölgesindeki çiftliklere ve sürecinde Edirne’ye gelerek seçkin bir semte ( Taşlık ) iskan edilir.

Günümüzde Şeremet oğullarının torunları Edirne’nin en meşhur işkembe çorbacısı ve köftecileri olarak bilinir.

İskeçeli Pomak hakkı içinde anılarda şu cümleler geçiyordu Batı Trakya’da rey-i am’a müracaat iddiamızı çürütmeye çalışan bu adamı idama mahküm etmiştim.

Fakat bu sahte kahraman silahı boynunda çapraz fişeklerle sadece şehir içinde çalım satarak bir adım İskeçe dışına çıkmaya cesaret edemediği için kararı tatbike imkan bulamamıştım. ( F.Balkan.sa.185 )

Oysaki İskeçeli Pomak Hakkı bir müddet sonra tüm yapılanlar unutulurcasına elini kolunu sallaya sallaya Ankara’ya ziyarete gelmesi işin başka bir boyutuydu. ( F.Balkan. sa.186 )

Fuat balkanın Bulgar çeteçileriyle Otel Moller solonunda yapmış olduğu gizli toplantıda Bulgar ihtilalcilerinde meşhur anarşist çeteci Tane Nikolof, eski Bulgar elçilerinden Mihalçef, Tütün tütçarlarından Gavril Volef, Dimitri Dujakof, Doktor Çilof eski mebuslardan Paldof, Yorgi Minikof vb. gibi tanınmış şahıslar olmak üzere yüze yakın Trakya mümessilleri iştirak etmişti.

Kongreye ittifakla eski elçi Mihaleçef başkan seçilirken, Yunanlılara karşı; Bulgar ve Türk milli davası için artık ortak hareket edilecekti.

Doğu Trakya için Meşhur Gurcikof, Batı Trakya içinde Fuat Balkan kumandan seçilir, Fuat Balkanın yardımcılığınada meşhur çeteci Tane Nikolof getirilir.

Trakya Trakyalılarındır ibaresi yazılı Trakya bayrağının yapılmasınıda ittifakla kabul edilerek çatışmalar başlar.

1919 senesi 5 Haziran dan 1923 senesi 20 Temmuza kadar dört sene kırkbeş gün zarfında Yunan kuvvetler karşısında çarpışmalarda her iki taraftan 80 kişi kayıp verilir ve hiçbirinin mezarlarıda nerede olduğu belli değildir ve şehitlerimizin ailelerine maatteessüf bir yardım imkanı olmamıştır nedense.

Oysaki…

Fuat Balkanın yanında catışmalara katılan gerek Trakyalı ve Rodoplu Nevrekop, Dölen, Paşmaklı, Eğridere, Darıdere den Türkiye’ye iltica eden ( Pomak) ikiyüzden fazla kişiye efrat heyeti kararıyla kendilerine Edirne ve Kırklareli vilayetlerinde emvali metrukeden ev, dükkan tahsis edilerek hayat ve istikballeri emniyet altına alınmıştır.( F.Balkan sa.206/207 )

Fuat Balkanın anılarında kendisine destek veren Nevrekop, Dölen, Paşmaklı, Eğridere, Darıdere, İskeçe gibi bir çok yerleşim dün olduğu gibi bugünde hala Pomak yerleşimleridir Fuat Balkanın birliklerine katılımlar bu bölgedeki müfrezelerden olmuştur.

Kırklareli’nin Armağan ( Hedye ) köyünden Fuat Balkanın müfrezesine katılım sağlayan Kuruçka kardeşleri ve Pomak Adem Ağa gibileride yine unutmamak gerekir.

Sonuç.

Anılarda Batı Trakya’nın iki aşamalı halk oylaması yoluyla nasıl elden çıktığı konusuna değinilmezken İskeçe’li Pomak Hakkı ve Pomak kimliği ayrıntılı olarak ele alınmış eleştiri boyutuyla bir sonuca bağlamaya çalışılmıştır.

Oysaki… Pomakların bir kimlik sorunu yoktur.

Kimlik sorunu olanların yaratmak istediği basit bir polemikten öte başka bir şey değildir.

*
– Yazar.

Fuat Balkan anılarını nasıl ve ne zaman kaleme aldı.

– Sema Eral.

Dedem anılarını kaleme aldığında 18 yaşındaydım on parmak daktilo yazmayı henüz yeni öğrenmiştim.

Osmanlıca tuttuğu günlüğünden belli bölümleri bana dikte ettirdi.

O zamanlar bu hatıratın ne denli önem taşıdığını fark edemeyecek durumdaydım.

Sonra bu metin ”Yakın Tarihimiz” dergisinde yayınlandı.

Ancak bana günlüğünü tamamını değil kendi uygun gördüğü yerlerini yazdırdı.

– Yazar.

O günlüğe ne oldu.!