PATURNAKLARIN KİMLİĞİ !

*
Potur teriminin anlamı ve etimolojisi hakkında farklı görüşler mevcuttur.

Bogomil tezini destekleyen bilim adamları bu terimin Katolik Kilisesi ve Latin kaynaklarında düalist ve neo – Maniheist heretikler için kullanılan Patarin veya Pataren teriminden türediğini savunmuşlardır.

Bazı bilim adamları Potur teriminin yarım Müslüman anlamına geldiğini iddia da etmişlerdir.

Bazıları ise bu terimin köylü ve kaba insan anlamına geldiğini ileri sürmüştür.

Hatta bu terimin Türkçedeki potur ( Arka tarafı kırmalı, bacakları dar bir pantolon türü ) kelimesinden geldiği görüşü dahi ortaya atılmıştır.

Bazı bilim adamları da Potur teriminin mühtedileri, yani İslamı kabul etmiş kişileri tanımlamak için kullanılan Slavca bir terim olduğu görüşünü savunmuşlardır.

Osmanlı kaynaklarındaki Poturnak ve Potur terimleri Slavca kökenli akraba terimlerdir.

Poturnak kelimesi, Bulgarca “ Müslümanlaşmış kişi, mühtedi ” anlamındaki Poturnak / Poturnyak sıfatından Türkçeye geçmiş ödünç bir kelime olup, bunun Sırpça – Hırvatça ve Boşnakça karşılığı Poturčenjak’dır.

Potur terimi ise onların kısaltmasıdır.

Ayrıca, Slav dillerindeki Poturci, Poturçin, Poturçen, Poturčenjak, Poturnak ve Poturica terimleri, Hıristiyan Slavlar arasında küçümseyici şekilde mühtedileri ifade etmek üzere kullanılan eş anlamlı sözcüklerdir.

Nitekim Pomaklara ve Torbeşlere de Hıristiyan komşuları tarafından Potur adı verilmiştir.

Osmanlı devlet adamlarının daha 16. yüzyıl başlarında Slavların mühtediler için kullandıkları bu terimleri benimsedikleri görülmektedir.

Ancak,1515 yılındaki kayıt dışında devşirme hakkındaki belgelerde Poturnak kelimesine rastlanmaz.

Potur terimi ise mevcut verilere göre ilk defa 1539 yılında Bosna, Hersek ve İzvornik Sancakları Kanunnâmesi’nde geçmektedir.

Burada Potur terimi Müslüman kelimesiyle eş anlamlı olup, Bölgedeki bütün Müslümanları nitelemek için kullanılmıştır.

1570’li yıllarda Gelibolulu Mustafa Ali ise bu terimi, “Potur lâfzı ol yerin ıstılâhında kâfir iken İslâma gelenlere denilir.” şeklinde açıklamıştır.

*
Yararlanılan kaynak .

Kavânin-i Yeniçeriyân ve Bosnalı
Müslüman Çoçuklarının Devşirilmesi
Meselesinin Tenkidi.

Aşkın KOYUNCU.

PomaknewsNot:

Biz Pomakların aynı zamanda Torbeşi, Ahriyani, Agiryani, Poturliya, Amuca, Bulgaromohammedani olarak ta bilindiği, Kuzey Arnavutluktaki Gegaların (Geg) aynı guruptan sayıldığı bildiklerimizin arasında.

Müslümanlık öncesinde Pavlikani ya da Bogomil denilen hıristiyan düalist bir kanat oldukları ve Bogomilizmin de Ermenistan ve kuzey karadenizden Bulgaristana ve tüm Balkanlara hatta güney İtalyay kadar yayıldığı ve Katolik kilisesinin pavlikanları kafir ilan ederek yok edilmeleri için Kanuni’den yardım istediği de tarihsel söylenceler arasında.

Yukarıdaki yazı güzel kaleme alınmış bir çalışma… Kutluyor ve teşekkür ediyorum!