Pomak Timraş Cumhuriyeti-5-

Pomak Timraş Cumhuriyetinin kurulmasına en büyük etkiyi edenlerden birisi kuşkusuz Osmanlı-Rus savaşı olmaktadır.Bu büyük savaşın sonuçları itibariyle Rodoplarda bir Pomak devletinin kurulması gerekliliğini tetiklemiş ve nihayetinde savaş sonrasında Timraş Cumhuriyeti kurulmuştur.
Bu bölümümüzü 1877-78 Osmanlı-Rus savaşına ayırmak gerekmektedir.Timraş Cumhuriyetinin varlık sebeplerini anlamak için, doğal olarak bölgenin(balkanların) o dönemdeki tarihini iyi irdeleme zorululuğu vardır.

Bu savaş,sonuçları itibariyle Osmanlıyı, balkanlardan bir daha geri dönmemek üzere çıkaran bir etken olmuştur.Pomaklar açısından ise 1000 yılı aşkın süredir yaşadıkları topraklarda hemde slav kardeşlerince ,sırf islam dininden olmalarından kaynaklı ,büyük katlımaları yaşamalarına ve Pomakların büyük çoğunluğunun, savaş sonucunda ana vatan topraklarını terketmesiyle sonuçlanacak büyük ,acılı bir yüzyılın başlangıcını oluşturmaktadır.Osmanlı-Rus savaşı, sonuçları itibariyle Pomak halkı açısından bir milat oluşturmaktadır.
Pomak Tımraş Cumhuriyetinin kurulmasına sebep oluşturan konuları şimdi sırasıyla inceleyelim;

1)- 1877–1878 Osmanlı – Rus Savaşı

Rusya Balkan Slavlarının haklarını korumak bahanesi ile 24 Nisan 1877’de Romanya topraklarını geçerek Osmanlı Devleti’ne savaş açtı.Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmesi ile birlikte,Rusyanın bus avaş ilanından önce Avrupa devletleri nezdinde yurttuğu diplomasi trafihi sonucunda Avrupa devletlerinden Fransa, Almanya, İtalya ve Avusturya doğrudan tarafsızlıklarını ilan etmişler, İngiltere açısından Boğazlar önemli bir yerdi ve bundan dolayı İngiltere Boğazların güvenliğinin tehlikeye düşme ihtimalinde ,yürütülen savaşa seyirci kalmayacağını bildirdi[10].
Rusya savaş başlamadan önce Balkanlarda olduğu gibi Kafkasya’da da askeri tedbirler almıştı.Devamında sadece Kafkasya’ya değil Doğu Anadolu’ya da egemen olmak istiyordu.
Tabiki Osmanlı her koşulda bu savaşın çok çetin geçeceğini gördüğü için, mevcut Osmanlı ordusu için harici yardımlar bulmaya çalışıyordu.Bu çerçevede Mayıs 1877’den itibaren Osmanlı Devleti’ne sınırları dışından da yardım gelmeye başlamıştı.Buhara ve Kaşgar Emiri ile Doğu Hindistan Müslümanları ve istanbul’a gelen çok sayıda Polonyalılar ortak düşmana karşı Osmanlı safında savaşacaklarını bildirmişti. Bunların yanı sıra istanbul’da bulunan Şeyh Şamil’in torunu Şamil Bey, Çerkezleri Ruslara karşı hazırlamakta, Afganistan Emiri İskender Bey de Osmanlı Devleti’nin yanında savaşa hazır olduklarını bildirmişti.[11]
Osmanlı – Rus Savaşı Balkanlar’da Tuna ve Anadolu’da Kafkasya Cephesi olmak üzere iki cephede başlamıştır. Savaş başlarken Osmanlı ordusunun toplam mevcudu 490.000 olarak verilmektedir [12].Savaşın başında birliklerin, 309.908’i Balkanlar’da, 101.100’u Kuzeydoğu Anadolu’da bulunmaktadır. Balkanlarda bulunan Osmanlı birliklerinin 186.500’u Bulgaristan ve Trakya’da, 107.500’u Bosna – Hersek’te geri kalan küçük bir kısmı ise muhtelif bölgelerde bulunmaktadır. Anadolu’da bulunan birliklerin ise 70.900’u Kars – Ardahan – Beyazıt üçgeninde, 20.800’u Batum bölgesinde konuşlandırılmıştır [13].

Osmanlı ordusunun bu durumuna karşılık Rus ordusu 592.000 askerden oluşuyordu 261. Bu ordunun 147.500’u Kafkas Cephesi’nde, 445.000 Balkanlar’da Tuna Cephesi’nde bulunuyordu [14]. Romanya’nın da Rusya’nın yanında savaşa girmesi ile 56.000 kişilik Romen ordusu da Ruslara katılmış, böylece Rus ordusunun asker mevcudu yarım milyonu aşmıştır.
1877-1878 Osmanlı Rus Harbi başladığı sırada Babıali Rusları zor durumda bırakarak biraz zaman kazanmak amacıyla Rus sınırındaki Çerkes ve Abazaları ayaklandırmaya çalışmıştı. 1877 Mayıs ayının ortalarında Osmanlı savaş gemileri Karadeniz’e geçerek Kafkas sahilindeki Suhum Kalesi’ni bombalamıştı. Bu sayede Rusların buraya asker sevk etmesini sağlayarak Rus birliklerini bir ölçüde de olsa bölmeye çalışmışlardı.[15]

Savaşın ilerleyen dönemlerinde Sırpların da Rusya’nın yanında savaşa girmesi ve Bulgar gönüllü birliklerinin oluşturularak Rus ordusunun hizmetine girmesi ile Rus ordusu asker bakımından takviye edilmiştir. Rus ordusu 30 Haziran 1877’de General Gurko önderliğinde Tirnova’yı ele geçirmek için harekete geçmişlerdir. Bir taraftan da bölgedeki Bulgarlar ayaklanmaya teşvik edilerek Osmanlı ordusu zor durumda bırakılacaktı.Gurko kuvvetleri 1Temmuzda Tirnova’yı, 19 Temmuzda Şipka Geçidi’ni ele geçirmişlerdir.

General Gurko komutasındaki 14. Rus Kolordusu Balkanlarda ilerlerken, Rus ordusuna en büyük direnişi gösteren Plevne komutanı Osman Paşa ,Plevne şehrin tahkimatını kuvvetlendirmiş ve burada güçlü bir savunma hattı oluşturmuştur.Osman Paşa komutasındaki 46 tabur asker ile önce 20 Temmuzdaki 1.Rus taarruzunu ve bundan 10 gün sonra 2.Rus taarruzunu başarı ile püskürtmuştur[16]. Osman Paşa bu çarpışmalarda Ruslara ağır zayiat verdirmiş, ancak yeterli ve ileriye dönük bir netice alınamamıştır.Osman Paşa 10 Aralık 1877 tarihine kadar Plevne’yi savunmuştur.

Plevne düştükten sonra büyük bir hızla ilerleyen Rus orduları, 22 Ocakta Edirne’ye 6 Şubatta İstanbul önlerine Çatalca’ya gelmişlerdir. Rus ordularının İstanbul önlerine gelmesi üzerine Osmanlı Devleti mağlubiyeti kabul ederek barış istemek zorunda kalmıştır.
Bu savaşın her ne kadar Timraş Cumhuriyetinin kurulmasına sebep olduysada,savaşın sonucunda Rus ordusunun İstanbul önlerine kadar gelmiş olması ,Timraş Cumhuriyetinin Osmanlının müdahalesiyle ve Rus ordusunun Edirne sınırına kadar çekilmesi karşılığında yıkılmasınada sebep olacaktır.Böylece Rus ordusu karşısında yenilmeyen Pomak orduları, masada Osmanlının da müdahalesiyle kaybedeceklerdir.

Pomak Timraş Cumhuriyeti’nin kurulmasının diğer iki önemli adımı Ayastefanos ve Berlin Kongreleri olacaktır.

Devam edecek……

İbrahim Kenar / 20-08-2011 / Stockholm

——————————————

[10]-ARTUÇ, Nevzat, Osmanlı Devleti’nde Bulgar İsyanları ve Bulgar Meselesi (1878 – 1886), Basılmamış -s.63
[11]-Kezban Acar, “Kafkasya’da Rus stilası ve Direniş Hareketleri”, TÜRKLER, c. XVIII, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 519.
[12]-GENOV, Stonko, Osvoboditelnata Voyna 1877–1878 Sofya, Nauka İzdatelstvo, 1978.-s. 53. (Aktaran, İsmail Yıldız)

[13]-KARAL, E.Ziya, Osmanlı Tarihi (2. Baskı), Ankara,TTK, 1976. -s. 43.
[14]-Genov, a.g.e, s. 53.
[15]-Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve Rusya, Ankara: Sevinç Matbaası, Kültür Bakanlığı Yayınları/1194,Kültür Eserleri Dizisi/150, 1990, s. 94.
[16]-Genov, a.g.e, s. 83.