Pomaklar ve Pomakça

Pomaklar, Slav etnik kökenden gelen Güney Slav Dil Ailesinin bir dialekti­ni kullanan ve Balkanlar‘ın altı ülkesine dağılmış halde yaşayan bir halktır.

Pomak halkının kimliği üzerine olduğu gibi dili üzerine de çokça tar­tışmalar yapılmaktadır. Fakat dil konusunda uzlaşılan bir nokta vardır ki oda; Slav dilinin bir parçası olduğudur. Üstelik Pomak halkı devletleşe­mediğinden ve dillerini de eğitim dili haline getiremediğinden dolayı; dil, yerel düzeyde varlığını sürdürmüş ve otantikliğini korumuştur. Bundan dolayı, Güney Slav Dil Grubunun bir dialektini kullanan bir Bulgar ile bir Sloven yada Hırvat dialektlerini kullananlar anlaşmakta, yaşadıkları zorlu­ğu Pomakça konuşan birisi her ikisiyle de yaşamamaktadır. Çünkü Güney Slav Dil grubunun en temel ve yalın hali Pomakçada yaşamakta ve günü­müzde hangi Güney Slav Dil grubunu konuşan bir dialekti geriye dönük araştırırsanız Pomakçaya kadar uzanacak ortak noktalara dayanacaktır. Hatta bu nokta Rusçanın dilinin kökeni olan Slav dilinin Rup diyalektine kadar dayanmaktadır. Rup diyalekti bugün Rusça haricinde en temiz şekil­de Pomak yerleşimi olan ve bugün Rupçoz ismiyle kurulu olan bölgedeki Pomaklar, Rusçanın temelini oluşturan Rup diyalektini kullanmaktadırlar.

Genel tanım olarak Güney Slav dil grubunda olarak sınıflandırılsa da Pomakça genel anlamda Slav dilinin yaşayan ortak geçmişini taşımakta ve Güney Slavca ile de, Kuzey Slavca ile de rahatlıkla anlaşabilmektedir. Hatta Slav dilinin alfabesini ortaya çıkartan Kırıl ve Methodis kardeşler de günümüzde Pomak yerleşimi olan bölgeden ortaya çıkmışlardır ve bunun tesadüfi olduğunu iddia etmek çok fazla mütevazılık gerektirmektedir. Zira Rusya kilisesine Kiril alfabesi Rup diyalekti üzerinden (Günümüz­de Bulgaristan‘ın Rupçoz kazasının tamamı Pomaktır ve Slav dilinin Rup diyalektini kullanmaktadır) girmiş ve tüm Ruslara yayıldığını söylemek abartı olmayacaktır.

Pomaklar, Bulgaristan’ın güneyi, Doğu Makedonya, Trakya Bölgesi’nde yoğun olarak yaşamaktadırlar. Pomaklar, 1878 Osmanlı-Rus savaşı son­rasında ve takip eden yıllarda Balkanlar‘dan Türkiye’ye göç etmişlerdir. Türkiye‘de; Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale, Bursa ve Balıkesir il­lerinde yoğun olmak üzere İzmir, İstanbul, Samsun, Adapazarı, Kütahya, Eskişehir, Konya gibi illerde de dağınık olarak yaşamaktadırlar.

Pomak dili günümüze kadar yazı ve eğitim dili haline gelemediğinden belirli bir alfabeye de kavuşamamıştır. Pomaklar hangi ülkede yaşıyorsa yaşadıkları ülkenin alfabesini kullanarak yazılı üretim yapabilmişlerdir. Bu durum 1996 yıllarında Yunanistan Pomakları tarafından değiştirilmek istenmiş ve Pomak dilinin kendisini ifade edebileceği Latin harflerine da­yanan bir alfabe kullanıma sunulmuştur. Fakat türlü sebeplerle henüz bu yaygınlık kazanamamıştır.

Yeni  Pomak Alfabesi Latin harfleri temel alınarak hazırlandı.

Pomak dili üzerinde yürütülen en son çalışmalardan biriside İsveç’te Kurulu bulunan Pomak Enstitüsü tarafından hazırlanıp basılan Pomak Al­fabesi mevcuttur. Bu alfabe de Yunanistan‘dakine ve kirilden latin harflerine geçen diğer güney slavlarıyla uyumluluk gösterebilmek açısından, benzer özellikler taşıyan ve Latin harflerini temel alan bir yapıda kendisini ifade etmiştir.

Pomak Enstitüsü tarafından hazırlanan bu Alfabe Güney slavlarını  kullandığı Latin harfleri temel alınarak hazırlanmış ve 27 harften oluşmakta.

Pomak alfabesi nasıl okunur?