Rodoplarda yaşayan, hasta kötürüm ve muztarip bir ömür süren Pomak’lar, tarif edilemeyecek kadar betbahttırlar.

Bu zavallılar, insan havsalasının alamıyacağı kadar geniş bir tahammül ve tevekkül içinde yaşarlar.

Yiyecekleri, giyecekleri ve mektepleri yoktur.

Basit, iptidai ve sefil bir ömür binbir türlü çile ve meşakkatle sürükleyip dururlar.

İşsizlik ve açlık bunlar için ezeli birer arkadaştır.

Açlıkları müzmin bir hastalık halini almıştır.

Bulgaristan’da yaşayan insanların en mutii ve en cefakârı olan bu zavallılar.

Bütün bu felâketler yetmiyormuş gibi, oralardaki hâkim unsurun hakaretine ve resmi memurla gayri mesul teşekküllere mensup kimselerin haksız muamelelerine , tariz ve tecavüzlerine maruzdurlar….

Zaman, zaman milliyetlerine dil ve el uzatılır;

Bulgar oldukları ileri sürülerek Bulgarlaştırılmaları çarelerine gidilir.

913 senesinde Gospadin Danef’in Başvekilliği esnasında Bulgaristan’da yine bugünki gibi bir Pomak’lık meselesi vardı ve o zaman bu betbaht insanları resmen ve cebrentanassur etmiye kalkmışlardı.

Hatırlarda kaldığına göre, Bulgar hükümetinin bu hareketi, o zaman Pomak’ların hicretini mucip olmuştu.

Bu zavallılar, Bulgarlaştırılmak istenmediklerini görünce en mukaddes bir şeyine tecavüz edilmiş ınsanlar gibi ayaklanmış ve fakat resmi kuvvetler karşısındaki acizlerini görerek sürekli bir surette intihal etmişlerdi.

Bu takip edilen yol başkadır;

Rodoplar da şu son seneler zarfında Pomak çocuklarına ait bütün eski mektepleri kapatıldı ve bunların yerine resmi mektepler açıldı.

Böylelikle evvelce kendi muallimi tarafından ders gören Pomak çocuklar, şimdi Bulgar mualliminden Bulgarca okumakta ve kendisine Bulgar’lık aşılanmaktadır.

Bulgar hükümetinin bu hareketi Pomak’lar arasında çok haklı bir infial ve yeis uyandırmıştır ve bunun içindir ki, Pomak’lar zaman, zaman yer ve yurtlarını bırakarak memleketimize iltica etmektedirler.

Geçen ay zarfında Yunanistan’a iltica eden bir Pomak kafilesininden sonra Rodoplardaki hayat büsbütün tahammül edilmez bir hale gelmiştir.

Esasen aç ve muztarip olan bu betbaht insanlar, bu sefer de gayrimesül teşekküllerin elinde bir ırgat ve hattâ hayvan gibi muamele görmiye dayanamıyarak tekrar hicrete başlamışlar ve geçen hafta Darıdere civarında Yunanistan’a geçmek üzere iken Bulgar hudut muafızlarının yaylım ateşine tutularak onbir kişinin ölümü ile neticelen kanlı ve feci bir âkıbetin kurbanı olmuşlardı.

Bulgar gazeteleri bu kanlı hâdiseyi yazarken Pomak’ları hicrete sevkeden âmilleri de tetkik ediyorlar.

Bunların hemen hepsi ” Hükümetin Pomak’lara çok ihmâlkâr davrandığını ve bu zavallıların açlık yüzünden yurtlarını terkeylemekte bulunduklarını ileri sürüyorlar…

Nimresmi ” Zname ” gazetesin de bir baş makale ile Pomak’ların hicreti sebeplerini araştırırken başta açlık geldiğini yazmakta ve Pomak’ların memurlar tarafından müşküller karşısında bırakıldıklarını ilâve eylemektedir.

Ancak ” Zname ” gazetesi bu hicrete üçüncü bir sebep olarak ta Kemalizm propagandanın merkezi Gümülcine imiş ve Rodoplar dan kalkacak Pomak’ları Yunanistan vasıtasıyla memleketimize çekerek iskân edecek imişiz.

Bulgar gazeteleri bâhusus ” Zname ” gibi hükümet fırkasına mensup bir gazete, Pomak’ların ne şerait tahtında yaşadıklarını ve nasıl betbaht ve feci bir ömür sürdüklerini tamamiyle itiraf etmiş bulunuyor.

Buna bulunan ve seçilen bu sebeplere bir Kemalizm propagandası ihdas edilerek ilâve olunacak yerde Pomak mekteplerinin kapatıldıkları ileri sürülseydi, daha vicdani ve daha insani hareket edilmiş olurdu.

Çünkü; zannedildiği gibi Pomak’lar açlık yüzünden anayurtlarını terketmek mecburiyetini hissetmiş değillerdir.

Onlar hiicrete mecbur eden sebepler vardır ?
_____________________
Yazar . Mustafa Şerif.

Milligazete.

16 Nisan 1934

Sayı no . 502